Natuurfotograaf Marc De Schuyter

Welk type fotograaf ben je? Deze vraag werd ooit eens gesteld in een artikel waarvan ik helaas de bron kwijt ben. De fotograaf in kwestie had het echter volledig bij het rechte eind. Uiteraard bepaalt het onderwerp dat we willen vastleggen in grote mate naar welk brandpunt we willen grijpen in de rugzak.

Vogels en dieren vragen lange toeters van telelenzen. Macro’s van plantjes en of insecten vereisen ook al speciaal materiaal. Rest dan nog, de “normale brandpunten” buiten beschouwing gelaten, de groothoek en super groothoeklens Deze wordt veelal door landschapsfotografen aangewend. De brandpunten situeren zich voor kleinbeeld vanaf 20mm en lager.
Waar onze fotograaf in het artikel naartoe wou is om ons in een vakje te schuiven. Ben je een tele- of een groothoekfotograaf? Onderwerp jezelf kritisch aan deze vraag. Je zult zien dat je instinctief steeds weer dezelfde brandpunten gebruikt, zelfs al gebruik je zoomlenzen! Toegegeven, met een voorliefde voor landschappen, ben ik een groothoekfotograaf. Door de weergave van onderwerpen kan je speciale creatieve beelden maken met groothoeken.

Dringt een telelens net alles samen in een beeld, m.a.w. voorgrond, middenplan en achtergrond worden dichter op elkaar gedrukt, dan is dat met een groothoek net andersom. Door dat zo veel in beeld komt, wordt alles ook klein weergegeven. Hierin schuilt nu net het gevaar dat je zoveel meer in het beeld kan weergeven, dat alles zeer klein wordt afgebeeld. Het wordt een rommeltje van piepkleine onderwerpjes die allen om aandacht schreeuwen, dat de interesse van de toeschouwer algauw verdwijnt. Neen, zo ga je niet tewerk. De kracht van de groothoek schuilt nu net in het feit dat dichtbij gelegen onderwerpen, in verhouding, veel groter worden weergegeven dan deze die verder verwijderd zijn. Vooral in combinatie met een laag standpunt kan dat boeiende foto’s opleveren die de dingen anders afbeeldt dan we ze met het normale oog zien. De proporties in de foto worden compleet anders weergegeven. Fotografisch biedt dat nogal wat voordelen:
* De grote opnamehoek geeft ons een veel meer omvattend beeld.
* Het objectief biedt een enorme scherptediepte.
* Het is mogelijk een zeer dynamisch perspectief in beeld te brengen.
* De mogelijkheid bestaat om van dichtbij te fotograferen, 20-25cm is niet ongewoon.
We spreken hier nog steeds over lineaire objectieven, die rechte lijnen binnen het onderwerp ook zo weergeven. Fish-eye en semi-fish-eye objectieven doen dat niet. Deze worden hier verder buiten beschouwing gelaten. Al deze factoren maken het mogelijk om onderwerpen zeer dicht te benaderen en daardoor ook allerlei effecten te bekomen door beïnvloeding van de onderlinge verhoudingen en het perspectief. Dergelijke ultra groothoekopnamen tonen een geheel eigen karakter.

Een kleine misvatting is dat groothoekobjectieven de perspectief vervormen. Dat is in feite niet juist. Dat er wel een beeld ontstaat met rare onderlinge verhoudingen is wel correct zodat vaak de stelling over het vervormen van de perspectief voor waar wordt aangenomen. Hetzelfde kan verteld worden over de weergave van rechte lijnen. Doordat er zoveel onderwerp wordt opgenomen en dit aan camerazijde allemaal in datzelfde beeldje moet passen komt het wel vaker voor dat rechte lijnen krom worden weergegeven. Een zeer bekend verhaal hier is deze van de horizon. Kantel je de camera naar boven of naar beneden dan wordt de lijn die de horizon voorstelt ook vertekend weergegeven. Fotografeer je echter recht (waterpas) dan krijg je deze vertekening niet. Dit laatste in de veronderstelling dat de horizon een rechte lijn is, wat in veel gevallen zo is, in veel gebieden is dat echter niet zo en zal je moeten oordelen of dit storend werkt of niet. Er bestaan heden immers ook diverse correctiemogelijkheden in beeldverwerking. Persoonlijk ben ikzelf een grote voorstander van een matglas met grid (lijntjes) zowel horizontaal als verticaal. Een grote hulp bij het beoordelen van deze toestanden tijdens de opname. Kan je geen ander matglas in je camera plaatsen, dan biedt een waterpasje in het flitsschoentje ook een oplossing. Verder valt het met de vertekening door groothoeken in de natuurfotografie nog wel mee. Erg veel zuivere rechte lijnen komen niet vaak voor met bomen en de horizon wellicht als voornaamste uitzonderingen. We fotograferen immers geen architectuur.
Over welke lenzen hebben we het hier? Ongeacht welk merk zijn deze objectieven duur tot zeer duur. Wat in alle geval een stuk van de kostprijs maakt is het feit dat ze alle van het “retrofocus” type zijn. Dat is een corrigerend lenzenstelsel dat ervoor zorgt dat het objectief fysiek verder uit de camera kan worden geplaatst, zonder de effectieve brandpuntsafstand te verlengen. Er zou immers nooit plaats zijn voor de opklappende spiegel, zonder deze optische correctie, bij spiegelreflexen natuurlijk. In mijn analoge periode beschikte ik over een vaste brandpunt van 18mm. De optische technologie was toen nog niet op het peil van vandaag. Heden heb je groothoekzoomlenzen van 16-35mm of 17-40mm en zelfs 12-24mm met lichtsterktes van 2,8 of 4. Enorm veelzijdig en optisch misschien niet zo goed als vaste brandpunten, toch perfect inzetbaar voor al je doeleinden. Bij mij was de 17-40mm aanvankelijk vele jaren de lens die voldeed aan mijn behoeftes. Bij het overschakelen naar de mark II in de 5D reeks van Canon, vond ik de weergave in de hoeken toch wat achterblijven. Het aantal pixels was immers bijna verdubbeld. Hierna heb ik de lens verkocht en ben overgeschakeld naar het nieuwe model van de 16-35mm. De winst was één stop, één millimeter meer groothoek en een beeld dat toch meer scherp bleef tot in de hoeken. Niet dat je veel fotografeert met open diafragma maar je zoeker wordt wel lekker helder. In een donker bos kan dat wel iets uithalen. Vooral ook die ene millimeter brandpunt meer kan het verschil soms maken.

Toch was het soms nog niet breed genoeg zodat nu en dan het verlangen opdook naar nog wijder. Tot lang was de enige optie bij Canon alvast een vaste brandpunt van 14mm. Met een kostprijs van om en bij de 2000€ vond ik dit geen verantwoorde aankoop. Tot plots een bescheiden Poolse lensmaker op de markt kwam met een vaste 14mm en opening 2.8, scherpstelling tot 0,28m. Perfect. Met een kostprijs van om en bij de 300€ was dit nog perfecter. Alles volledig manueel, zowel scherpstelling als diafragma, voor mij geen probleem, ik had niks anders gekend. De eerste testen waren echter niet zo denderend. Er volgde een correctie in de productie die wel heel goed was. Waarschijnlijk was ik een van de eerste die deze lens aankocht. Het merk was Samyang, echter ook op de markt met namen als Rokinon en Bower. Made in Korea maar dat zijn er wel meer. Het was uiteraard een risico maar ik was van oordeel dat als ik fotografeerde met een klein diafragma, de lens wel zou voldoen. Dat deed ze zeker. De lens scoorde voortreffelijk in diverse testen. Er was natuurlijk iets negatief te zeggen. De lens vertekende met een “snor” weergave. Voor architectuur bijzonder negatief te noemen. Voor veel onderwerpen in de natuur of landschapsopnames viel dat niet eens op. De keren dat het wel storend werkt kan je nog altijd een correctie toepassen in de beeldverwerking. Er bestaan profielen om deze vertekening, zelfs in raw te corrigeren. Verder zou de afstandsschaal op het objectief het niet zo nauw nemen met de werkelijkheid. De enorme scherptediepte die dit brandpunt je bezorgt zorgt meestal dat je de scherpstelring kan laten voor wat hij is. Bij twijfel neem ik vlug even een kijkje in live view. De lens is intussen een vast deel van mijn uitrusting geworden. Toegegeven, niet bij iedere uitstap zal je ernaar grijpen, maar ze is beschikbaar en dit niet ondanks een financiële kater.

Ik wil iedereen enkel opmerkzaam maken dat deze mogelijkheid bestaat. Niet iedereen vindt het werken met manuele lenzen aangenaam. Mits wat oefening valt dit reuze mee. Het is pas sinds 2007 dat ik voor het eerst met autofocus objectieven ben begonnen, zodat deze methode erin gebakken zit. Bovendien hebben we ook de beschikking over live view in veel van de moderne digitale reflexen zodat manueel scherpstellen al een pak gemakkelijker kan. Zie ook het artikel “Paddenstoelen fotograferen met de groothoek” voor meer info. Het inschatten hoe de weergave van je onderwerp uiteindelijk wordt weergeven op het beeld kan je heel wat tijd besparen. Probeer altijd meerdere brandpunten en standpunten. Met een zoom ben je wat sneller. Slechts een kleine wijziging van standpunt kan bij deze brandpunten al een grote invloed hebben op je beeld. Denk ook altijd aan het formaat, horizontaal of verticaal beeld. Een groothoek, verticaal gebruikt werkt veel krachtiger dan horizontaal. Je beklemtoont nog meer de voorgrond op die manier, je hebt immers 12mm meer beeld te vullen, bij kleinbeeld. Een beeld op 24mm verticaal toont je bijna een beeld met een 20mm opgenomen. Maak hiervan gebruik als je tegen de beperkingen van je materiaal aanloopt en je eigenlijk nog minder mm zou nodig hebben. Er is ook nog een artikel gepland “de kracht van het verticale beeld”. Zie hierin meer over het fotograferen in het verticale formaat. Verder kan ik enkel nog de beelden in dit artikel laten spreken. Mogen ze je de nodige inspiratie brengen voor je groothoekopnames.